Carcinoma
Karcinom, rak, maligni, opaki izraštaj koji nastaje atipičnim bujanjem epitelnog tkiva (parenhim izraštaja). Pri tome se u tumoru razvija, u manjoj ili većoj mjeri, i vezivno tkivo s krvnim sudovima (stroma izraštaja). C. se razlikuje od blagih epitelnih tumora brzim rastenjem, razaranjem tkiva i organa, stvaraanjem metastaza, recidiva i kaheksije. Vrste c.: a) c. porijekla iz pokrovnog epiteala: (1) iz višeslojnog epitela kože – karcinom pločastog epitela (c. planocellulare s. spinocellulare) (2) karcinom pločastog epitela porijeklom iz sluznica pokrivenih višeslojnim pločastim epitelom (jezik, nepce, tonzile, jednjak, grlo itd.), zatim iz prelaznog epitela sluznice bubrežne karlice, mokraćne bešike itd., kao karcinom prelaznog epitela, (3) karcinom cilindričnih ćelija (c. cylindrocellulare) porijekla iz epitela sluznice želuca, crijeva, bronhija itd.; b) c. porijekla iz žljezdanog epitela – žljezdani k. (c. adenomatosum, adenocarcinoma) – želuca, crijeva, dojke, materice, tireoideje itd. Prema građi i odnosu parenhima prema stromi razlikuju se: c. simplex, u koga su stroma i parenhim podjednako razvijeni; c. medullare s parenhimom pojačano razvijenim na štetu strome, i c. scirrhosum s. scirrhus u koga je stroma obilno razvijena. Jedinstveni uzrok svih oblika k. nije poznat, mada se znaju mnogi ili veći uticaj na postanak k., kao što su hemijski (kancerogene materije), mehanički i fizički faktori, dejstvo virusa, poremećaj prometa materija itd. – Klinički c. se manifestuje mršavljenje, poremećajem prometa materija i funkcije organa u kome se razvio i u kojima je dao metastaze. V. cancer; c. Basocellulare, v. Basalioma; k. Pankreasa, v. Courvoisierov sindrom (pod syndroma); profesionalci c. kože, javljaju se pri radu sa benzpirenom, sa čađi, parafinima, smolama, asfaltom, mazivim uljima, u fabrikama boja, briketa itd. Na koži se razvijaju hronični ekcem, melanoza , hiperkeratoza i bradavice, koje često degenerišu karcino