| Zub |
Organ za siječenje i žvakanje hrane, a učestvuje i pri govoru (fonaciji). Sastoji se od krunice−corona dentis. To je vidljiv dio van gingive. Vrat zuba (collum i cervix dentis) čini prelaz između krunice i korijena. Korijen zuba (radix dentis) dio je zuba koji je u zdravog zubika usađen u čašici−alveoli alveolarnog nastavka gornje ili donje vilice. Krunica zuba je prekrivena zubnom gleđi (enamelum); korijen zuba prekriva zubni cement, po strukturi sličan kosti (substantia ossea). U vratu je prelaz gleđi u zubni cement. Ispod gleđi i cementa nalazi se najveći dio zuba koji čini dentin. Dentin je tkivo slično koštanom tkivu. U zubu postoji zubna šupljina (cavum dentis), koja u krunici, naročito u mlađih osoba, ima oblik same krunice. Kroz korijen ide kanal koji izlazi na vrhu korjena ili se račva (foramina apicis dentis). Kroz ovaj otvor ulaze arterije, vene, živci, limfni sudovi, a u njemu se nalazi i vezivno tkivo. Sve ove tvorevine se nazivaju pulpom. Mliječni z. (dentes decidui s. lactei) niču od šestog do dvadeset četvrtog mjeseca, kada je završeno rastenje mliječnih zuba. Ima ih svega 20. U gornjoj vilici 10 i u donjoj 10. Postoje u svakoj vilici po četri sjekutića, dva očnjaka i četri kutnjaka. Pretkutnjaka mliječni zubi nemaju. Stalni z. (dentes permanentes); odrasla osoba sa umnjacima ima 32, po 16 u svakoj vilici. U vilici postoje četri sjekutića (dens incisivus), dva očnjaka, (d. canini), četri pretkutnjaka, premolara, bikuspidata (d. premolares) i po šest kutnjaka molara (d. molares). Osmi zub se zove umnjak (d. sapiens). Ispravno pranje zuba i desni treba da se vrši pokretom četkice od gornjih desni preko površina zuba prema donjim desnima i obratno, a lingvalna površina zuba gornjih da četkica ide od gingive do sječivnih ivica prednjih zuba i griznih površina zuba sa strane a kod donjih od gingive donjih do okluzalne površine zuba sa strane, a kod prednjih do sječivne ivice. Pri kraju pranja peru se grizn |
|
| Zubalo |
V. zubik |
|
| Zubarski lak |
Rastvor smolaste materije čija tečnost brzo isparava pa se koristi da se premažu svježe silikatne plombe da bi se privremeno zaštitile od vlage pljuvačke za koje vrijeme se plomba potpuno stvrdne. |
|
| Zubarski luk |
Elastična žica savijena prema potrebi i pričvršćena na ploči od akrilata (ranije od kaučuka), da bi njenim dejstvom na jedan ili više zuba djelovala da zub dođe u svoj normalni položaj. |
|
| Zubik |
Skup zuba koje ima neka osoba, u svojim vilicama; adhezioni vještački z., zubnoljekarska proteza na ploči koja se održava na svome mjestu pomoću pljuvačke izmađu bazalne strane ploče i sluznice usta; anizodontni z., zubik u kome zubi nemaju jednaku dužinu. |
|
| Zubna fistula |
F. koja nastaje uslijed oboljenja vrha korijena zuba kada postoji gnojni proces. Gnoj probija kroz kost i sluznicu kao apsces. Ako se tako oboljeli zub ne izvadi, povremeno se gnoj izliva kroz stvoreni kanal (fistulu) u usnu duplju. U gornjeg lateralnog sjekutića i u palatinalnih korjenova fistule se pojavljuju na nepcu. |
|
| Zubna formula |
Način obilježavanja zuba brojevima; služi da bi se znalo koji je zub u vilici, kako u gornjoj, tako i u donjoj, lijevo i desno. Zubi se označavaju od sredine po rednom broju. Mliječni zubi označavaju se rimskim brojevima. Postoje dva načina za označavanje. U koordinantnom sistemu vertikalna linija dijeli gornje i donje zube između srednjih sjekutića, a horizontalna dijeli gornje od donjih. Zubi se upisuju u kvadrante posmatrajući osobu ispred sebe. Drugi način je stavljanje znaka + (plus) između gornjih srednjih sjekutića i znaka − (minus) između donjih srednjih sjekutića. Posmatrajući ispred sebe osobu, njen gornji desni četvrti zub označićemo sa 4+ ili 4|, a četvrti zub lijevo dole −4 ili |¯4. Za diktiranje je mnogo sigurnije obilježavanje sa plus i minus, nego način sa koordinatnim sistemom. Pri diktiranju pri upotrebi koordinatnog sistema dešavaju se greške: umjesto lijevo, ubilježi se desno, i obrnuto. |
|
| Zubna gleđ |
Enamelum, prekriva krunicu zuba. Sastoji se od sitnih šestougaonih prizama koje su postavljene normalno na površinu dentinskog dijela krunice. Ima veliku tvrdoću. Sadrži organske supstancije oko 4—6 %, a ostali dio od oko 90 % je kalcijum-fosfat, dok su kalcijum-karbonat, magnezijum-fosfat i fluor zastupljeni u malim količinama. Fluora sadrži oko 0,02—0,03%, što odgovara količini u kostima i dentinu. Ne sadrži ćelije ni krvne sudove. Glatka je i sjajna. Boja zuba dosta zavisi od boje dentina. Gleđna košuljica (cuticula dentis) nalazi se kao ovojnica gleđi kod novoniklih zuba. Ima veliku otpornost prema kiselinama i alkalijama. |
|
| Zubna kost |
V. dentin |
|
| Zubna pulpa |
Pulpa dentis, sastoji se od krvnih sudova arterija, vena, živaca, limfnih sudova, vezivnog tkiva, kolagenih vlakana i odontoplasta. Popunjava šupljinu krunice zuba, kao i kanale korjena u koji ulazi kroz otvor na vrhu korjena. Služi za ishranu i izgradnju zuba, kao i odbranu, stvarajući dentin. Kavum—šupljina u krunici—u mladih osoba je veća i ima oblik približno krunice zuba, dok se u starijih smanjuje, stvarajući sekundarni dentin od periferije prema centru. Pulpa popunjava šupljinu krunice i kanale korijena. |
|
| Zubna srž |
V. zubna pulpa |
|
| Zubne alveole |
Čašice−šupljine u alveolarnom nastavku obje vilice, od kojih svaka odgovara korjenu zuba koji je u njoj učvršćen. |
|
| Zubne udlage |
V. udlaga |
|
| Zubni cement |
Supstancija koja pokriva korijen i vrat zuba. Sadrži 32% anorganske materije i najmekši je dio tvrdih supstancija zuba. Najsličniji je kosti. Kroz njega prolaze kanalići. Najdeblji je prema apeksu i u bifurkaciji korijena. Ishranjuje se od periodonta, tako da se kod devitaliziranog zuba cement i dalje ishranjuje. Sin. substantia ossea, crusta petrosa. |
|
| Zubni kamenac |
Supstancija koja nastaje na zubima taloženjem kalcijumovih soli iz pljuvačke. Najviše se skuplja na zubima u blizini izvodnih kanala pljuvačnih žlijezda, a na gingivalnom dijelu krunice zuba. Taloženju doprinose naslage razorenog epitela, ostaci hrane i bakterije. Kad postoje prostori, tzv. džepovi između gingive i vratnog dijela zuba, kamenac se taloži na vratu zuba u tom dijelu i mnogo je tvrđi nego na vidljivim djelovima zuba. Kamenac je jedan od uzroka oboljenja parodoncijuma. |
|
